نخستین شکل‌گیری روابط میان حماس و ایران سه سال پس از تشکیل این گروه فلسطینی و دعوت از سران آن برای شرکت در نخستین کنفرانس انتفاضه فلسطین در سال ۱۹۹۰ رقم خورد. یک سال بعد، دفتر نمایندگی دائمی حماس در تهران تشکیل شد و پس از پیروزی حماس در سال ۲۰۰۶ در انتخابات فلسطین و دراختیار گرفتن ۷۴ کرسی پارلمان ، اسماعیل هنیه به‌عنوان نخست وزیر منتخب به تهران دعوت و روابط حماس- تهران تقویت شد.
اما با آغاز بیداری اسلامی و تحولات سوریه، جنبش حماس برخلاف انتظار در مقابل بشار اسد ایستاد و همزمان با مسلح شدن شورشیان سوریه، مشعل از سوریه خارج شد و به قطر بازگشت و به ائتلاف جدیدی به رهبری مصر، قطر و ترکیه پیوست، پس از کودتا درمصر و بعد از جنگ تابستان ۲۰۱۴ با اسرائیل، اوضاع تغییر کرد و در مارس ۲۰۱۵ علی لاریجانی، رئیس مجلس، در دوحه با خالد مشعل دیدار کرد. اما مدتی بعد به‌دلیل حمایت حماس از عربستان سعودی در مقابل حوثی‌ها بار دیگر روابط حماس و تهران تحت‌الشعاع قرار گرفت و دوباره پس از آغاز جنگ ۵۱ روزه در غزه در تابستان سال ۲۰۱۴ روابط حماس و ایران تقویت شد.
چنان‌که حمدان، مسئول مناسبات خارجی حماس به المانیتور گفت: ایران کمک زیادی به گروه‌های فلسطینی از جمله حماس کرده است اما تنش و درگیری‌های حاصل در کشورهای عربی طی سال‌های گذشته تا حدودی بر روابط حماس و ایران تأثیرگذار بوده است.
آرون لوند، تحلیلگر آژانس تحقیقات دفاعی سوئد، معتقد است: «حماس تنها گروه مبارز و دوستدار ایران در فلسطین نیست، اما با اختلاف بزرگ‌ترین آن است».
یک افسر ارشد ارتش اسرائیل در مصاحبه با «فرانکفورتر آلگماینه» علت نزدیکی حماس به تهران را این مسئله می‌داند که منشأ ۹۰ درصد دانش نظامی مورد استفاده حماس و گروه جهاد اسلامی ایرانی است.اما نکته قابل توجه این است که تمایل بخشی از بدنه حماس برای ارتباط با ایران همواره جدی و بسیار چشمگیر بوده است.
یحیی السنوار، بنیان‌گذار سرویس امنیتی و رئیس حماس در نوار غزه، که از مریدان شیخ احمد یاسین است، روابط حسنه‌ای با تهران دارد و انتخاب او به‌عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس حاوی پیام مهمی برای تهران و کشورهای منطقه است. وی بارها به خاطر کمک‌های تسلیحاتی و انتقال دانش نظامی از ایران سپاسگزاری کرده است. الجزیره و رویترز، اذعان کردند یحیی السنوار اعتقاد دارد رابطه با ایران ممتاز و بیش از ممتاز است. ایران بزرگ‌ترین حامی شاخه نظامی حماس است.
در مقایسه با هنیه و سنوار، اما خالد مشعل تمایل بیشتری به قطر و ترکیه و طیف سنتی اخوان دارد و یک بار در گفت‌وگو با برنامه «طرف دیگر» الجزیره ضمن انتقاد از تهران اذعان کرد تصمیم خروج دفاتر حماس از سوریه بر روابط میان این جنبش فلسطینی و تهران تأثیر گذاشت و ایران از این بابت اقدام حماس را مورد سرزنش قرار داد. البته تأکید کرد روابط حماس با ایران هرگز لحظه‌ای قطع نشد و حمایت ایران از ما، با وجود شرایط سختی که آن‌ها دارند، همچنان ادامه دارد.
عدنان ابوعامر، استاد علوم سیاسی در نوار غزه می‌گوید حماس برای پیشبرد اهداف خود از امکانات مختلفی بهره می‌گیرد؛ پول از قطر، خدمات رسانه‌ای از ترکیه و حمایت مصر در عرصه دیپلماتیک، اما ارتباط نظامی با تهران تنگاتنگ‌تر از بقیه است. شاید برای همین نزدیکی شاخه نظامی حماس و برخی از سران سیاسی آن مانند اسماعیل هنیه به تهران همواره مشهود بوده است. پس از شهادت سردار سلیمانی اسماعیل هنیه در سخنرانی خود در تهران به ژنرال سلیمانی لقب «شهید قدس» را داد و فصل طلایی روابط با حماس رقم خورد.
این بخشی از ماجرای روابط ایران و حماس است. اما شهادت اسماعیل هنیه برگ جدیدی را در تاریخ روابط تهران و این گروه مقاومت رقم زد. بنیاد استیمسون در این باره نوشت شهادت هنیه می‌تواند به ایران اجازه دهد نفوذ منطقه‌ای خود را با تقویت همگرایی سنی و شیعه افزایش دهد.در یادداشت سردبیر آمده است: شهادت هنیه - تنها چند ساعت پس از شرکت رهبر حماس در مراسم تحلیف رئیس جمهور ایران - می‌تواند به ایران اجازه دهد نفوذ منطقه‌ای خود را با تقویت همگرایی سنی و شیعه افزایش دهد.
اردن، سوریه و عراق همگی ترور هنیه را به عنوان اقدامی بی‌ثبات‌کننده، محکوم کرده‌اند. دیپلمات ارشد اردن نیز به دلیل نگرانی از تشدید تنش، سفری بی‌سابقه به ایران داشت. قطر، تأکید کرد ترور مذاکره‌کننده ارشد حماس، تلاش‌های جاری برای دستیابی به آتش‌بس در غزه را مختل کرد. در لبنان، نجیب میقاتی، نخست وزیر موقت، و احمد عطاف وزیر امور خارجه الجزایر، ترور را محکوم کردند و مصر بر پیامدهای این قتل بر حاکمیت و ثبات منطقه تأکید کرد.
محکومیت‌های جمعی به طور بالقوه ایران را قادر می‌کند از این عدم تأیید برای تقویت نفوذ خود در منطقه و جهان اسلام گسترده‌تر استفاده کند.
این بنیاد آمریکایی این بار به سراغ شعارهای امام خمینی(ره) درباره صدور انقلاب می‌رود و می‌نویسد: روابط ایران و فلسطین به طور خاص به عنوان یک اتحاد استراتژیک عمل کرده است که نشان می‌دهد ایران به دنبال افزایش نفوذ خود است. اتحاد با گروه‌های مختلف فلسطینی، نقش ایران را به‌عنوان یک مدافع ثابت‌قدم از آرمان فلسطین تثبیت می‌کند. ایران حتی ممکن است به دنبال استفاده از اهرم ترور هنیه باشد تا همچنان خود را به عنوان قهرمان اجتناب‌ناپذیر مبارزات فلسطینی معرفی کند.
گذشته از اظهارات حمایتی که ایران از زمان شهادت هنیه دریافت کرده، ترور و جنگ غزه ممکن است به نفع موقعیت استراتژیک ایران باشد. شهادت هنیه ممکن است سبب واکنش عمومی بیشتر شود و دولت‌های امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان را تحت فشار قرار دهد تا در روابط خود با اسرائیل تجدیدنظر کنند. بنابراین می‌توان گفت ترور هنیه یک زلزله ژئوپلتیکی با ظرفیت تغییر پویایی منطقه بود و مانور ایران در این بحران در تعیین نقش منطقه‌ای آینده‌اش بسیار مهم خواهد بود.
چنان‌که حمدان، مسئول مناسبات خارجی حماس به المانیتور گفت: ایران کمک زیادی به گروه‌های فلسطینی از جمله حماس کرده است اما تنش و درگیری‌های حاصل در کشورهای عربی طی سال‌های گذشته تا حدودی بر روابط حماس و ایران تأثیرگذار بوده است.
آرون لوند، تحلیلگر آژانس تحقیقات دفاعی سوئد، معتقد است: «حماس تنها گروه مبارز و دوستدار ایران در فلسطین نیست، اما با اختلاف بزرگ‌ترین آن است».
یک افسر ارشد ارتش اسرائیل در مصاحبه با «فرانکفورتر آلگماینه» علت نزدیکی حماس به تهران را این مسئله می‌داند که منشأ ۹۰ درصد دانش نظامی مورد استفاده حماس و گروه جهاد اسلامی ایرانی است.اما نکته قابل توجه این است که تمایل بخشی از بدنه حماس برای ارتباط با ایران همواره جدی و بسیار چشمگیر بوده است.
یحیی السنوار، بنیان‌گذار سرویس امنیتی و رئیس حماس در نوار غزه، که از مریدان شیخ احمد یاسین است، روابط حسنه‌ای با تهران دارد و انتخاب او به‌عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس حاوی پیام مهمی برای تهران و کشورهای منطقه است. وی بارها به خاطر کمک‌های تسلیحاتی و انتقال دانش نظامی از ایران سپاسگزاری کرده است. الجزیره و رویترز، اذعان کردند یحیی السنوار اعتقاد دارد رابطه با ایران ممتاز و بیش از ممتاز است. ایران بزرگ‌ترین حامی شاخه نظامی حماس است.
در مقایسه با هنیه و سنوار، اما خالد مشعل تمایل بیشتری به قطر و ترکیه و طیف سنتی اخوان دارد و یک بار در گفت‌وگو با برنامه «طرف دیگر» الجزیره ضمن انتقاد از تهران اذعان کرد تصمیم خروج دفاتر حماس از سوریه بر روابط میان این جنبش فلسطینی و تهران تأثیر گذاشت و ایران از این بابت اقدام حماس را مورد سرزنش قرار داد. البته تأکید کرد روابط حماس با ایران هرگز لحظه‌ای قطع نشد و حمایت ایران از ما، با وجود شرایط سختی که آن‌ها دارند، همچنان ادامه دارد.
عدنان ابوعامر، استاد علوم سیاسی در نوار غزه می‌گوید حماس برای پیشبرد اهداف خود از امکانات مختلفی بهره می‌گیرد؛ پول از قطر، خدمات رسانه‌ای از ترکیه و حمایت مصر در عرصه دیپلماتیک، اما ارتباط نظامی با تهران تنگاتنگ‌تر از بقیه است. شاید برای همین نزدیکی شاخه نظامی حماس و برخی از سران سیاسی آن مانند اسماعیل هنیه به تهران همواره مشهود بوده است. پس از شهادت سردار سلیمانی اسماعیل هنیه در سخنرانی خود در تهران به ژنرال سلیمانی لقب «شهید قدس» را داد و فصل طلایی روابط با حماس رقم خورد.
این بخشی از ماجرای روابط ایران و حماس است. اما شهادت اسماعیل هنیه برگ جدیدی را در تاریخ روابط تهران و این گروه مقاومت رقم زد. بنیاد استیمسون در این باره نوشت شهادت هنیه می‌تواند به ایران اجازه دهد نفوذ منطقه‌ای خود را با تقویت همگرایی سنی و شیعه افزایش دهد.در یادداشت سردبیر آمده است: شهادت هنیه - تنها چند ساعت پس از شرکت رهبر حماس در مراسم تحلیف رئیس جمهور ایران - می‌تواند به ایران اجازه دهد نفوذ منطقه‌ای خود را با تقویت همگرایی سنی و شیعه افزایش دهد.
اردن، سوریه و عراق همگی ترور هنیه را به عنوان اقدامی بی‌ثبات‌کننده، محکوم کرده‌اند. دیپلمات ارشد اردن نیز به دلیل نگرانی از تشدید تنش، سفری بی‌سابقه به ایران داشت. قطر، تأکید کرد ترور مذاکره‌کننده ارشد حماس، تلاش‌های جاری برای دستیابی به آتش‌بس در غزه را مختل کرد. در لبنان، نجیب میقاتی، نخست وزیر موقت، و احمد عطاف وزیر امور خارجه الجزایر، ترور را محکوم کردند و مصر بر پیامدهای این قتل بر حاکمیت و ثبات منطقه تأکید کرد.
محکومیت‌های جمعی به طور بالقوه ایران را قادر می‌کند از این عدم تأیید برای تقویت نفوذ خود در منطقه و جهان اسلام گسترده‌تر استفاده کند.
این بنیاد آمریکایی این بار به سراغ شعارهای امام خمینی(ره) درباره صدور انقلاب می‌رود و می‌نویسد: روابط ایران و فلسطین به طور خاص به عنوان یک اتحاد استراتژیک عمل کرده است که نشان می‌دهد ایران به دنبال افزایش نفوذ خود است. اتحاد با گروه‌های مختلف فلسطینی، نقش ایران را به‌عنوان یک مدافع ثابت‌قدم از آرمان فلسطین تثبیت می‌کند. ایران حتی ممکن است به دنبال استفاده از اهرم ترور هنیه باشد تا همچنان خود را به عنوان قهرمان اجتناب‌ناپذیر مبارزات فلسطینی معرفی کند.
گذشته از اظهارات حمایتی که ایران از زمان شهادت هنیه دریافت کرده، ترور و جنگ غزه ممکن است به نفع موقعیت استراتژیک ایران باشد. شهادت هنیه ممکن است سبب واکنش عمومی بیشتر شود و دولت‌های امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و سودان را تحت فشار قرار دهد تا در روابط خود با اسرائیل تجدیدنظر کنند. بنابراین می‌توان گفت ترور هنیه یک زلزله ژئوپلتیکی با ظرفیت تغییر پویایی منطقه بود و مانور ایران در این بحران در تعیین نقش منطقه‌ای آینده‌اش بسیار مهم خواهد بود.
نظر شما